മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ ശൈഖ്(റ) അത്ഭുതങ്ങളുടെ പ്രതീകമായി മാത്രമാണ് പലപ്പോഴും വായിക്കപ്പെടുന്നത്. അത് ആ മഹാത്മാവിന്റെ ജീവിതത്തിന്റെ ഒരു ഭാഗം മാത്രമാണ്. ശൈഖ് ആത്മീയ നേതൃത്വത്തിന് യോഗ്യനായ ഒരു വലിയ പണ്ഡിതനായിരുന്നു. ഇമാം ഗസ്സാലി(റ)ക്കു ശേഷം അദ്ദേഹം കൈകാര്യം ചെയ്ത വൈജ്ഞാനിക തലങ്ങള്‍ മുഴുവനും കൈകാര്യം ചെയ്യാന്‍ മദ്‌റസത്തുന്നിളാമിയ്യയില്‍ എത്തിയ ഗുരുവാണ് ശൈഖ് മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍(റ). നാല് മദ്ഹബുകളിലും ഫത്‌വ കൊടുക്കാന്‍ അവഗാഹമുള്ളയാളായിരുന്നു.
ആദ്യകാലത്ത് അദ്ദേഹം ശാഫിഈ മദ്ഹബുകാരനായിരുന്നു. പിന്നീട്, ചില ആത്മീയ ദര്‍ശനങ്ങളുടെ അടിസ്ഥാനത്തില്‍, ഇമാം അഹ്മദ് ബ്‌നു ഹമ്പല്‍(റ)ന്റെ മദ്ഹബില്‍ ചേരുകയും അതിനെ പുനരുജ്ജീവിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. കഅ്ബാലയത്തിന്റെ നാല് വശങ്ങളിലായി നാല് മദ്ഹബിന്റെ മുസ്വല്ലകളുണ്ടായിരുന്ന കാലമാണ്. അഹ്മദ്ബ്‌നു ഹമ്പല്‍(റ)നെ തുടരുന്നവരുടെ മുസ്വല്ലയില്‍ ആളുകള്‍ വളരെ കുറവായിരുന്നു. ശൈഖ് ജീലാനി അവിടെ വന്ന് നിസ്‌കരിക്കുന്നതോടുകൂടിയാണ് ആ മദ്ഹബില്‍ കൂടുതല്‍ ആളുകള്‍ വന്നുചേരുന്നത്. ആ സമയത്ത് ഹമ്പലി മദ്ഹബില്‍ കിടയറ്റ ആലിമീങ്ങളുമുണ്ടായിരുന്നില്ല. ഒരു ആലിം അതിലേക്ക് വരികയേ മാര്‍ഗമുണ്ടായിരുന്നുള്ളൂ. ഇങ്ങനെ മദ്ഹബുകളെ പുനരുജ്ജീവിപ്പിച്ച അനുഭവം പണ്ഡിതലോകത്ത് വേറെയുമുണ്ടായി. ഇബ്‌നുഹജര്‍(റ) പൊന്നാനിയില്‍ വന്നതോടുകൂടിയാണ് ശാഫിഈ മദ്ഹബിന് കേരളത്തില്‍ ഇത്രവലിയ സ്വീകാര്യത കിട്ടുന്നത്. ഇതേ ദൗത്യമാണ് മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ ശൈഖ്(റ) ഏറ്റെടുത്തത്. ഇക്കാര്യം ഖുതുബിയ്യത്തില്‍ പറയുന്നുണ്ട്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ശ്രമങ്ങളെ തുടര്‍ന്ന് ഹമ്പലി മദ്ഹബ് വല്ലാതെ വളര്‍ന്നു. ഇന്ന് സഊദി അറേബ്യയിലും മറ്റും ഹമ്പലി മദ്ഹബുകാരാണ് അധികം. മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ ശൈഖ്(റ)ന്റെ വരവോടുകൂടിയാണ് ഇമാം അഹ്മദ്ബ്‌നു ഹമ്പല്‍ തങ്ങളുടെ മദ്ഹബ് ഇത്രകണ്ട് ലോകത്ത് വളരുന്നത്.
മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ ശൈഖ്(റ)ന്റെ കറാമത്തുകള്‍ അനിഷേധ്യമായ തരത്തില്‍ സ്വീകരിക്കപ്പെട്ടതാണെന്ന് ഇബ്‌നുതൈമിയ തന്നെ പറയുന്നുണ്ട്. അവരെല്ലാവരും അംഗീകരിച്ച വ്യക്തിത്വമാണ് ശൈഖിന്റേത്. ഇസ്‌ലാമിക പ്രബോധന രംഗത്ത് ശൈഖിന്റെ ഇടപെടലാണ് ഈ പ്രാധാന്യത്തിന് കാരണം.
ഫാത്വിമിയ്യാ ഭരണകൂടത്തിന്റെ അവസാനം. അബ്ബാസിയ്യ ഭരണകൂടത്തിന്റെ ആളുകളൊക്കെ ഭൗതിക താല്‍പര്യക്കാരായി മാറുന്നു. ഇസ്‌ലാമിക ഖിലാഫത്ത് കാഴ്ചവെച്ച മനോഹാരിതകള്‍ നഷ്ടപ്പെടുന്നു. ഭരണകേന്ദ്രവും ഭരണീയരുമെല്ലാം വഴികേടിലേക്കു സഞ്ചരിക്കുന്ന കാലം. ഒരു നവോത്ഥാന നായകനെ കാത്തിരിക്കുന്ന മുഹൂര്‍ത്തത്തിലാണ് മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ ശൈഖ്(റ) വരുന്നത്. അങ്ങനെ ചരിത്രപരമായ ഒരു പ്രാധാന്യം ശൈഖിന്റെ രംഗപ്രവേശത്തിനുണ്ട്.
കേരളത്തില്‍ ഇസ്‌ലാമിക ദഅ്‌വാ രംഗത്ത് നിസ്തുല മാറ്റങ്ങളുണ്ടാക്കി മുന്നേറിയത് മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ ശൈഖ്(റ)ന്റെ ആത്മീയ വഴിയായ ഖാദിരിയ്യാ ത്വരീഖത്താണ്. അതൊരനുമാനമല്ല. കേരളത്തിലുടനീളമുള്ള മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ മസ്ജിദുകള്‍, ഖാദിരിയ്യ മസ്ജിദുകള്‍, ജീലാനി മസ്ജിദുകള്‍ തുടങ്ങിയവ അതിനുള്ള തെളിവുകളാണ്. മഹ്‌ളറത്തുല്‍ഖാദിരിയ്യ തുടങ്ങി തമിഴ്‌നാട്ടിലുമുണ്ട് ഇത്തരം കേന്ദ്രങ്ങള്‍. ഒരുപാട് ദീനീ സംരംഭങ്ങള്‍ക്ക് ശൈഖിന്റെ പേരുവെക്കാന്‍ കാരണം അദ്ദേഹത്തിന്റെ ശിഷ്യന്മാരുടെ നായകത്വമാണ്. കേരളീയ ഇസ്‌ലാമിക നവോത്ഥാനത്തില്‍ മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ ശൈഖി(റ)ന്റെ ശിഷ്യപരമ്പരയും ആ ആത്മീയവഴിയും നിര്‍വഹിച്ച സേവനമാണ് കേരളത്തില്‍ ശൈഖ് കൂടുതലായി അനുസ്മരിക്കപ്പെടാനുള്ള കാരണം.
മറ്റുചില രാജ്യങ്ങളില്‍ അഹ്മദുല്‍കബീര്‍ രിഫാഈ(റ)യുടെ മാര്‍ഗ്ഗത്തിനാണ് പ്രാധാന്യം. ഇവിടെ മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ ശൈഖിന് നല്‍കുന്നത്‌പോലെ അവിടെ രിഫാഈ ശൈഖി(റ)നെ ആദരിക്കുന്നു. വേറെ ചില രാജ്യങ്ങളില്‍ ദസൂഖി(റ)യുടെ ശിഷ്യന്മാരാണ്. അവിടെ ദസൂഖിക്കാണ് പ്രശസ്തി. അങ്ങനെ ഓരോ രാജ്യത്തുമുണ്ടാവും. ആഫ്രിക്കയിലും ഈജിപ്തിലും ദസൂഖികളും ബാഗ്ദാദിന്റെതന്നെ വ്യത്യസ്തഭാഗങ്ങളില്‍ രിഫാഇകളുമാണ് ഉള്ളത്. മൊറോക്കോയിലും രിഫാഇകളാണുള്ളത്.
മുജദ്ദിദു അല്‍ഫസാനി സയ്യിദുസ്സര്‍ഹിന്ദിയുടെയും നഖ്ശബന്ദിയുടെയുമൊക്കെ നാട് ഇന്ത്യയാണെങ്കിലും കൂടുതല്‍ പ്രചരിച്ചത് പുറംരാജ്യങ്ങളിലാണ്. പഞ്ചാബിലാണ് അല്‍ഫസാനി വിശ്രമിക്കുന്നത്. അക്ബറിന്റെ ദീനെ ഇലാഹിക്കെതിരെ നിലകൊണ്ടയാളാണ്. അവരുടെ ശിഷ്യന്മാര്‍ കൂടുതലും പുറംരാജ്യങ്ങളിലാണ്, തുര്‍ക്കിയിലും മറ്റും. കേരളീയര്‍ക്ക് അത്രത്തോളം പരിചയമുള്ള ആളല്ല അല്‍ഫസാനി.
അന്നത്തെ കാലഘട്ടത്തില്‍ വിവിധങ്ങളായ പ്രതികൂല സാഹചര്യം ഇസ്‌ലാമിക പ്രബോധന രംഗത്തുണ്ടായിരുന്നു. ഭരണകൂടത്തിന്റെ അരുതായ്മകള്‍, ആര്‍ഭാടങ്ങളുടെ അതിരുകടക്കല്‍, മതപരമായ വിധിവിലക്കുകളെ നിഷേധിച്ചുകൊണ്ട് ആത്മീയാസ്വാദനത്തില്‍ മാത്രം ഊന്നുന്ന ത്വരീഖത്തുകള്‍… ഇതൊക്കെ സജീവമായിരുന്നു. അവയ്‌ക്കെതിരായ സമരത്തില്‍ ആ വലിയ പണ്ഡിതന്‍ മുന്നില്‍ നിന്നു. ശരീഅത്തില്ലാതെ ഒരു ത്വരീഖത്തും ഇല്ലെന്ന് ശൈഖ് തറപ്പിച്ചു പറഞ്ഞു. ശരീഅത്തില്‍ മുറുകെ പിടിച്ചുകൊണ്ട് കര്‍മശാസ്ത്ര പണ്ഡിതന്മാരെ ഉപജീവിച്ചുകൊണ്ടുള്ള ആത്മീയവഴി അവതരിപ്പിക്കുക എന്ന വലിയ ദൗത്യം അന്നാവശ്യമായിരുന്നു. ദീനിനെ ആര് ജീവിപ്പിക്കും എന്ന് ലോകം ചോദിക്കുന്ന സന്ദര്‍ഭത്തിലാണ് മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ ശൈഖ്(റ) വരുന്നത്. അങ്ങനെയാണ് മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍, ദീനിനെ ജീവിപ്പിക്കുന്നയാള്‍ എന്ന് അര്‍ത്ഥം വരുന്ന പേര് അര്‍ത്ഥവത്താകുന്നത്.
അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആത്മീയമായ അറിവിന്റെ പ്രചാരണ മാര്‍ഗങ്ങള്‍ വിവിധങ്ങളായിരുന്നു. ഒന്ന്, നേരിട്ടുള്ള തദ്‌രീസ്(ദര്‍സ്). നേരത്തെ പറഞ്ഞപോലെ ഗസ്സാലി ഇമാമിനു ശേഷം മദ്‌റസത്തുന്നിളാമിയ്യയില്‍ അദ്ധ്യാപകനായി കടന്നുവരികയാണ്. പൊതുജനങ്ങള്‍ക്കുള്ള നസ്വീഹത്തായിരുന്നു രണ്ടാമത്തെ വഴി. ലക്ഷക്കണക്കിനാളുകള്‍ സംബന്ധിക്കുന്ന വലിയ മജ്‌ലിസുകള്‍ ശൈഖിനുണ്ടായിരുന്നു. ആളുകളുടെ ആത്മീയ സംസ്‌കരണത്തിനുവേണ്ടി നാല്‍പത് കൊല്ലം ഒരു സ്ഥലത്തുതന്നെ ഇരുന്നുകൊണ്ട് വഅള് നടത്തുകയായിരുന്നു. ആ വഅളിന്റെ സമാഹാരങ്ങളാണ് ഫത്ഹുര്‍റബ്ബാനിയും മറ്റും. വഅള് പറയുമ്പോള്‍ തന്നെ ആളുകള്‍ക്ക് തൗബ ചെയ്യാനുള്ള താല്‍പര്യമുണ്ടാകുന്നു. ചില ആളുകള്‍ക്ക് കലിമ ചൊല്ലാനുള്ള മനസ്സ് വരുന്നു. ഇത്ര ശക്തമായിരുന്നു ആ ആത്മീയ വാഗ്വിലാസം. ആ ജനബാഹുല്യത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്ന ഒരു സംഭവം ചരിത്ര ഗ്രന്ഥങ്ങളില്‍ കാണാം. അപ്പുറത്ത് ഭരണാധികാരിയുടെ വലിയൊരു മജ്‌ലിസ് നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുകയാണ്. ഇടക്ക് ഒരു ശബ്ദം കേള്‍ക്കുന്നു. അദ്ദേഹം ചോദിച്ചു: എന്താണത്? ശൈഖ് അബ്ദുല്‍ഖാദിര്‍ ജീലാനി തുമ്മിയതാണ്. ശൈഖ് ജീലാനി തുമ്മിയാല്‍ ഇത്ര വലിയ ശബ്ദം വരുമോ? മഹാനവര്‍കള്‍ തുമ്മുമ്പോള്‍ അല്‍ഹംദുലില്ലാഹ് പറയും. അപ്പോള്‍ സദസ്സിലെ പരസഹസ്രങ്ങളൊരുമിച്ച് ‘യര്‍ഹമുക്കല്ലാഹു യര്‍ഹമുനല്ലാഹു ബിക്’ (അല്ലാഹു നിങ്ങള്‍ക്ക് റഹ്മത്ത് ചെയ്യട്ടേ, നിങ്ങളെക്കൊണ്ട് ഞങ്ങള്‍ക്കും റഹ്മത്ത് ചൊരിയട്ടേ) ഈ ആയിരങ്ങള്‍ ഒരുമിച്ച് ദുആ ചെയ്യുന്നതിന്റെ ശബ്ദമാണത്. ഇത്രയും കൂടുതല്‍ ജനങ്ങള്‍ കൂടുന്ന മജ്‌ലിസാണ് ശൈഖ് ജീലാനി തങ്ങളുടേത് എന്ന് ഭരണാധികാരിക്ക് ബോധ്യപ്പെടുന്നത് അതോടുകൂടിയാണ്.
മൂന്നാമത്തേതാണ് മഹാനവര്‍കളുടെ ആത്മീയ സരണി. ആത്മീയ കാര്യങ്ങളില്‍, തന്റെ മാര്‍ഗം സ്വീകരിച്ച് ജീവിക്കുന്ന പ്രത്യേക ശിഷ്യന്മാര്‍ക്ക് സ്വകാര്യമായി നല്‍കുന്ന ആത്മീയ ശിക്ഷണം ത്വരീഖത്തിലൂടെ ചെയ്തു. ഈ മൂന്ന് മാര്‍ഗങ്ങളാണ് പ്രധാനമായും ശൈഖ് ജീലാനി(റ)ന്റെ ഇസ്‌ലാമിക പ്രബോധന രീതികള്‍.
ജീവകാരുണ്യപ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ ഈ ത്രിതല ആത്മീയ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളുടെ അനുബന്ധമാണ്. ഏത് ഭാഗത്തേക്ക് പോയാലും അവിടെയുള്ള പാവപ്പെട്ടവരെ കണ്ടെത്തുന്നത് മഹാനവര്‍കളുടെ രീതിയായിരുന്നു. യാത്രയ്ക്കിടയില്‍ തങ്ങുന്ന സ്ഥലങ്ങളില്‍ ഏറ്റവും പാവപ്പെട്ടവന്റെ വീട് കണ്ടെത്തി അവിടെ താമസിക്കുക. അതായിരുന്നു ശീലം. ആ കുടുംബത്തിന്റെ ദാരിദ്ര്യം ഇല്ലായ്മ ചെയ്തിട്ടേ അവിടെനിന്ന് പോവുകയുള്ളൂ. ഹജ്ജുയാത്രയില്‍ ഇടത്താവളത്തില്‍ ഒരുവീട്ടില്‍ തങ്ങി. വളരെ പാവപ്പെട്ട വീടാണ്. മഹാനവര്‍കളെ കാണാന്‍ വന്നവര്‍ നല്‍കിയ സമ്മാനങ്ങളെല്ലാം അവര്‍ക്കു കൊടുത്തു. അവര്‍ നല്ല സമ്പന്നരായി മാറി. പില്‍ക്കാലത്ത് ശൈഖ് ജീലാനി തങ്ങളുടെ മകന്‍ അതേവഴി വന്ന സമയത്ത് അവര്‍ പറഞ്ഞു: ഉപ്പ തങ്ങിയ സ്ഥലമാണ്. നിങ്ങളും ഇവിടെ തങ്ങണം. അപ്പോള്‍ അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു: ഉപ്പ ഇറങ്ങിയതിന്റെ ലക്ഷ്യം ദാരിദ്ര്യ നിര്‍മാര്‍ജനമാണ്. ഞാനിറങ്ങേണ്ടത് ഇവിടെയല്ലല്ലോ. മറ്റൊരു സ്ഥലമാണല്ലോ കണ്ടെത്തേണ്ടത്. ബാഗ്ദാദില്‍ പഠിക്കുന്ന കാലത്ത് മുസാഫര്‍ഖാനയുടെ മുമ്പില്‍ ആളുകള്‍ വരി നില്‍ക്കും. അവര്‍ക്ക് ഭക്ഷണം കൊടുക്കാന്‍ പറ്റുമോ എന്ന് ശൈഖ് അവിടെ പോയിനോക്കും. ഒരിക്കല്‍ വിശന്നിട്ട് ശൈഖിനു തന്നെ ആ വരിയില്‍ പോയി നില്‍ക്കേണ്ടിവന്നു. അപ്പോഴാണ് ഉമ്മ കൊടുത്തുവിട്ട സമ്മാനവുമായി ഒരാള്‍ സമീപിക്കുന്നത്. അത് വാങ്ങി അവിടെ നിന്ന ആളുകള്‍ക്കെല്ലാം ഭക്ഷണം വെച്ചുകൊടുത്തു. ജനങ്ങള്‍ക്ക് ഭക്ഷണം കൊടുക്കുന്നത് മഹാനവര്‍കളുടെ പ്രധാനപ്പെട്ട സ്വഭാവമാണ്. അത്രയും നല്ല ഒരു കര്‍മം ഞാന്‍ കണ്ടിട്ടില്ല എന്ന് പലപ്പോഴും പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. ഇന്ന് ശൈഖിന്റെ അനുസ്മരണവേദികളില്‍ വ്യാപകമായ അന്നദാനം നടക്കുന്നതിന്റെ ഒരു കാരണം അതാണ്. മൂന്ന് കാര്യങ്ങള്‍ സ്വര്‍ഗം ലഭിക്കാന്‍ കാരണമാണ്. അതിലൊന്ന് സലാം വ്യാപിപ്പിക്കുക. രണ്ട്, രാത്രിയില്‍ എല്ലാവരും ഉറങ്ങുമ്പോള്‍ നിസ്‌കരിക്കുക. മൂന്ന്, ഭക്ഷണം കൊടുക്കുക. ഭക്ഷണം കൊടുക്കുക എന്നുള്ളത് വളരെ പ്രാധാന്യത്തോടുകൂടി അദ്ദേഹം കണ്ടു. അത് ജീവിതത്തില്‍ പുലര്‍ത്തി.
ഭരണകൂടത്തില്‍നിന്നുള്ള അന്യായങ്ങള്‍ക്കെതിരെ ശബ്ദിക്കുന്നതും ശൈഖിന്റെ സ്വഭാവമായിരുന്നു. ചിലരെ വിമര്‍ശിക്കും. വിളിച്ച് വരുത്തി തിരുത്തും. ഒട്ടുമിക്ക ആളുകളെയും ഉപദേശിക്കും. അതിനാല്‍ രാജസന്നിധിയില്‍ നിന്നുള്ള ഉപഹാരങ്ങള്‍ ചിലപ്പോള്‍ സ്വീകരിക്കുമായിരുന്നില്ല. പൊതുജനങ്ങളുടെ അവകാശങ്ങള്‍ അപഹരിച്ചു കൊണ്ട് കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നു, അതുകൊണ്ടാണ് സ്വീകരിക്കാത്തത് എന്ന് ബോധ്യപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുമായിരുന്നു. ഇങ്ങനെ പല രീതിയിലും അന്നത്തെ അരുതായ്മകള്‍ക്കെതിരെ പ്രതികരിക്കുകയും തിരുത്താന്‍ ശ്രമിക്കുകയും ചെയ്തിട്ടുണ്ട്.
ഇങ്ങനെ അറിവിന്റെയും ദഅ്‌വത്തിന്റെയും സേവനത്തിന്റെയും വലിയ സന്ദേശങ്ങളുള്‍ക്കൊള്ളുന്നതാണ് ശൈഖ് ജീലാനി(റ)വിന്റെ ജീവിതം. എന്നാല്‍ സാധാരണക്കാരായ ആളുകള്‍ മഹാന്മാരെ സമീപിക്കുന്നത് അവരുടെ സങ്കടങ്ങളും പ്രയാസങ്ങളും മാറിക്കിട്ടുക എന്ന ഉദ്ദേശ്യത്തോടെയാണല്ലോ. അതുകൊണ്ടാണ് കറാമത്തുകള്‍ക്ക് മുന്‍തൂക്കം വരുന്നത്. ദീര്‍ഘകാലത്തെ നിസ്‌കാരം, ദിക്‌റ്, ദുആ, തികഞ്ഞ അറിവ് ഇതിന്റെയൊക്കെ ഫലമാണ് യഥാര്‍ത്ഥത്തില്‍ കറാമത്. ജനങ്ങള്‍ തങ്ങള്‍ ഇടപെടുന്ന മേഖല ഉയര്‍ത്തിക്കാണിക്കുന്നതുകൊണ്ടാണ് ഔലിയാക്കളുടെ ശരിയായ വ്യക്തിത്വം വായിക്കപ്പെടാതെ പോവുന്നത്. ഒരുസ്താദ്, നല്ല പണ്ഡിതനാണ്. നിങ്ങളുടെ മകള്‍ക്ക് സുഖമില്ലാതാകുന്നു. ദുആ ചെയ്യണമെന്ന് ചെന്നുപറയുന്നു. ഉസ്താദ് വെള്ളം മന്ത്രിച്ചുതരും. കുട്ടിയത് കുടിച്ചു. ശിഫയായി. അങ്ങനെ ഏതാനും പേര്‍ക്ക് വരുമ്പോള്‍ ആ ഉസ്താദിന്റെ മേല്‍വിലാസം മാറി. അമ്പതുകൊല്ലമായി ദര്‍സ് നടത്തുന്ന ആലിമാണ്. നൂറുകണക്കിന് പണ്ഡിതന്മാരെ വാര്‍ത്തെടുത്ത പണ്ഡിതനാണ്. പക്ഷേ അയാള്‍ അറിയപ്പെടുന്നത് വെള്ളം മന്ത്രിച്ചാല്‍ രോഗം മാറുന്നയാള്‍ എന്ന മേല്‍വിലാസത്തിലാണ്. ശരിക്കദ്ദേഹത്തിന്റെ അകക്കാമ്പ് കിടക്കുന്നത് ആ പാണ്ഡിത്യത്തിലും ഇബാദത്തിലുമാണ്. ആ തലമാണ് പ്രാധാന്യത്തോടെ അവതരിപ്പിക്കേണ്ടത്.
ഓരോ ഗ്രന്ഥത്തിനും ഓരോ സന്ദര്‍ഭമുണ്ട്. ഖാളീ മുഹമ്മദ് ഇവിടുത്തെ സാധാരണക്കാര്‍ക്ക് അവരുടെ ആത്മീയ ഗുരുവിനെ ആസ്വദിക്കാന്‍ വേണ്ടി രചിച്ചതാണ് മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍മാല. അത് പണ്ഡിതലോകത്തിന് വേണ്ടി എഴുതിയതല്ല. അനുരാഗികളും അനുധാവനം ചെയ്യുന്ന ആളുകളും ഒരുമിച്ച് കൂടുന്നിടത്ത് പാടാനുള്ളതാണ് മാലമൗലിദുകള്‍. ആ തലത്തിലുള്ള ഗ്രന്ഥങ്ങളില്‍ വരേണ്ടത് പുകഴ്ചകളാണ്. അതില്‍ കേന്ദ്രീകരിച്ചു രചിച്ചതാണത്. മാലയുടെ തുടക്കത്തില്‍ തന്നെ ഖാളീമുഹമ്മദ് തന്റെ ഭാഗം വിദീകരിക്കുന്നതു കാണാം. ഈ ഗ്രന്ഥത്തില്‍ പറയുന്ന മുഴുവന്‍ വിഷയങ്ങളും ആധികാരിക ഗ്രന്ഥങ്ങളില്‍നിന്ന് ഉദ്ധരിക്കുന്നവയാണ് എന്ന് അദ്ദേഹം നേര്‍ക്കുനേരെ പറയുന്നുണ്ട്. മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ ശൈഖി(റ)ന്റെ ബൈത്ത്, ബഹ്ജത്തുല്‍അസ്‌റാര്‍ എന്ന ഇമാം ശത്വ്‌നൂഫിയുടെ മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ ശൈഖി(റ)ന്റെ ചരിത്രം പറയുന്ന ഗ്രന്ഥം, ശൈഖ് ശിഷ്യന്മാര്‍ക്ക് നല്‍കിയ ഉപദേശങ്ങള്‍ സമാഹരിച്ച തക്മില എന്നീ മൂന്ന് റഫറന്‍സുകളെ അടിസ്ഥാനപ്പെടുത്തിയാണ് ഖാളീ മുഹമ്മദ് മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ മാല എഴുതുന്നത്.
ബൈത്ത് മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ ശൈഖിന്റെ തന്നെ രചനയാണ്. തക്മിലയും മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ ശൈഖിന്റെ ഉപദേശങ്ങള്‍ തന്നെ. ഇമാം ശത്വ്‌നൂഫിയാകട്ടെ ഹദീസ് സ്വീകരിക്കപ്പെടാന്‍ യോഗ്യതയുള്ള പണ്ഡിതനാണ് എന്ന് ഇബ്‌നുഹജറില്‍ അസ്ഖലാനി(റ)യുടെ അദ്ദുറുല്‍കാമിന എന്ന ഗ്രന്ഥത്തില്‍ പരിചയപ്പെടുത്തുന്ന വ്യക്തിയാണ്. അങ്ങനെ ആധികാരികമായി സ്വീകരിക്കപ്പെടാവുന്ന അവലംബങ്ങള്‍ വെച്ചുതന്നെ എഴുതപ്പെട്ട കൃതിയത്രെ മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍മാല. എങ്കിലും നാം മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ മാലക്കപ്പുറത്തേക്ക് ചെന്ന് പണ്ഡിതോചിതമായി തന്നെ ശൈഖിനെ അവതരിപ്പിക്കേണ്ടതുണ്ട്. ജീലാനി തങ്ങളുടെ വ്യക്തിത്വം പണ്ഡിത ചര്‍ച്ചകളില്‍ മാത്രം ഒതുങ്ങാതെ പുറത്തേക്ക് വരേണ്ടതുണ്ട്. ആ വ്യക്തിത്വത്തെ പഠനവിധേയമാക്കലായിരിക്കും നമുക്കു ചെയ്യാവുന്ന സമകാലീന ജീലാനീ സ്മരണകളില്‍ പ്രധാനം.
ശൈഖിന്റെ അവസാന വാക്കുകള്‍ ഇന്ന് ഇവിടെ നിലനില്‍ക്കുന്ന വിമര്‍ശനങ്ങള്‍ക്കെല്ലാം യുക്തമായ മറുപടിയാണ്. നാല്‍പ്പത്തിയേഴ് സന്താനങ്ങളാണ് ശൈഖ് ജീലാനിക്ക്. അവസാന സമയത്ത് മൂത്ത മകന്‍ അബ്ദുല്‍ജബ്ബാര്‍ അടുത്തുചെന്നിട്ട് ശൈഖിന്റെ ആരോഗ്യസ്ഥിതി അന്വേഷിക്കുന്ന രംഗമുണ്ട്: എല്ലാ അവയവങ്ങള്‍ക്കും വേദനയുണ്ട്, എന്റെ ഹൃദയത്തിനൊഴികെ. ഹൃദയം അല്ലാഹുവിലാണ്. അതുകൊണ്ട് അതിന് യാതൊരു വേദനയുമില്ല. ഇത് ഖുര്‍ആന്‍ പറഞ്ഞ ഒരു വാക്കിന്റെ തുടര്‍ച്ച കൂടിയാണ്. അവസാനസമയത്ത് മുഅ്മിനീങ്ങളായ ആളുകളെ അല്ലാഹു സമാധാനിപ്പിക്കും. മനസ്സിന് യാതൊരു വേവലാതിയുമുണ്ടാവുകയില്ല. സാധാരണ മനുഷ്യന് വിഹ്വലതയാണ് ഉണ്ടാവുക, ശരീരത്തിന് വേദനയില്ലെങ്കിലും. ഇപ്പോള്‍ എന്റെ ഖല്‍ബിന് യാതൊരു പ്രശ്‌നവുമില്ല. മോനോട് എനിക്ക് പറയാനുള്ളത് തൗഹീദ് മുറുകെ പിടിക്കണം. തൗഹീദ് മുറുകെ പിടിക്കണം. തൗഹീദ് മുറുകെപിടിക്കണം എന്നാണ്. എല്ലാ നന്മയുടെയും ആത്മസത്ത തൗഹീദാണ്. ഇത് പറഞ്ഞുകൊണ്ടാണ് മഹാനവര്‍കള്‍ ലോകത്തോട് വിടപറയുന്നത്. ഇങ്ങനെ ശൈഖിനെ പണ്ഡിതോചിതമായി വായിക്കുകയും പഠിക്കുകയും ചെയ്യാം. അങ്ങനെ അവതരിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യണം.
-
ഡോ:പി എ മുഹമ്മദ് ഫാറൂഖ് നഈമി
ആദ്യകാലത്ത് അദ്ദേഹം ശാഫിഈ മദ്ഹബുകാരനായിരുന്നു. പിന്നീട്, ചില ആത്മീയ ദര്‍ശനങ്ങളുടെ അടിസ്ഥാനത്തില്‍, ഇമാം അഹ്മദ് ബ്‌നു ഹമ്പല്‍(റ)ന്റെ മദ്ഹബില്‍ ചേരുകയും അതിനെ പുനരുജ്ജീവിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. കഅ്ബാലയത്തിന്റെ നാല് വശങ്ങളിലായി നാല് മദ്ഹബിന്റെ മുസ്വല്ലകളുണ്ടായിരുന്ന കാലമാണ്. അഹ്മദ്ബ്‌നു ഹമ്പല്‍(റ)നെ തുടരുന്നവരുടെ മുസ്വല്ലയില്‍ ആളുകള്‍ വളരെ കുറവായിരുന്നു. ശൈഖ് ജീലാനി അവിടെ വന്ന് നിസ്‌കരിക്കുന്നതോടുകൂടിയാണ് ആ മദ്ഹബില്‍ കൂടുതല്‍ ആളുകള്‍ വന്നുചേരുന്നത്. ആ സമയത്ത് ഹമ്പലി മദ്ഹബില്‍ കിടയറ്റ ആലിമീങ്ങളുമുണ്ടായിരുന്നില്ല. ഒരു ആലിം അതിലേക്ക് വരികയേ മാര്‍ഗമുണ്ടായിരുന്നുള്ളൂ. ഇങ്ങനെ മദ്ഹബുകളെ പുനരുജ്ജീവിപ്പിച്ച അനുഭവം പണ്ഡിതലോകത്ത് വേറെയുമുണ്ടായി. ഇബ്‌നുഹജര്‍(റ) പൊന്നാനിയില്‍ വന്നതോടുകൂടിയാണ് ശാഫിഈ മദ്ഹബിന് കേരളത്തില്‍ ഇത്രവലിയ സ്വീകാര്യത കിട്ടുന്നത്. ഇതേ ദൗത്യമാണ് മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ ശൈഖ്(റ) ഏറ്റെടുത്തത്. ഇക്കാര്യം ഖുതുബിയ്യത്തില്‍ പറയുന്നുണ്ട്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ശ്രമങ്ങളെ തുടര്‍ന്ന് ഹമ്പലി മദ്ഹബ് വല്ലാതെ വളര്‍ന്നു. ഇന്ന് സഊദി അറേബ്യയിലും മറ്റും ഹമ്പലി മദ്ഹബുകാരാണ് അധികം. മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ ശൈഖ്(റ)ന്റെ വരവോടുകൂടിയാണ് ഇമാം അഹ്മദ്ബ്‌നു ഹമ്പല്‍ തങ്ങളുടെ മദ്ഹബ് ഇത്രകണ്ട് ലോകത്ത് വളരുന്നത്.
മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ ശൈഖ്(റ)ന്റെ കറാമത്തുകള്‍ അനിഷേധ്യമായ തരത്തില്‍ സ്വീകരിക്കപ്പെട്ടതാണെന്ന് ഇബ്‌നുതൈമിയ തന്നെ പറയുന്നുണ്ട്. അവരെല്ലാവരും അംഗീകരിച്ച വ്യക്തിത്വമാണ് ശൈഖിന്റേത്. ഇസ്‌ലാമിക പ്രബോധന രംഗത്ത് ശൈഖിന്റെ ഇടപെടലാണ് ഈ പ്രാധാന്യത്തിന് കാരണം.
ഫാത്വിമിയ്യാ ഭരണകൂടത്തിന്റെ അവസാനം. അബ്ബാസിയ്യ ഭരണകൂടത്തിന്റെ ആളുകളൊക്കെ ഭൗതിക താല്‍പര്യക്കാരായി മാറുന്നു. ഇസ്‌ലാമിക ഖിലാഫത്ത് കാഴ്ചവെച്ച മനോഹാരിതകള്‍ നഷ്ടപ്പെടുന്നു. ഭരണകേന്ദ്രവും ഭരണീയരുമെല്ലാം വഴികേടിലേക്കു സഞ്ചരിക്കുന്ന കാലം. ഒരു നവോത്ഥാന നായകനെ കാത്തിരിക്കുന്ന മുഹൂര്‍ത്തത്തിലാണ് മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ ശൈഖ്(റ) വരുന്നത്. അങ്ങനെ ചരിത്രപരമായ ഒരു പ്രാധാന്യം ശൈഖിന്റെ രംഗപ്രവേശത്തിനുണ്ട്.
കേരളത്തില്‍ ഇസ്‌ലാമിക ദഅ്‌വാ രംഗത്ത് നിസ്തുല മാറ്റങ്ങളുണ്ടാക്കി മുന്നേറിയത് മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ ശൈഖ്(റ)ന്റെ ആത്മീയ വഴിയായ ഖാദിരിയ്യാ ത്വരീഖത്താണ്. അതൊരനുമാനമല്ല. കേരളത്തിലുടനീളമുള്ള മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ മസ്ജിദുകള്‍, ഖാദിരിയ്യ മസ്ജിദുകള്‍, ജീലാനി മസ്ജിദുകള്‍ തുടങ്ങിയവ അതിനുള്ള തെളിവുകളാണ്. മഹ്‌ളറത്തുല്‍ഖാദിരിയ്യ തുടങ്ങി തമിഴ്‌നാട്ടിലുമുണ്ട് ഇത്തരം കേന്ദ്രങ്ങള്‍. ഒരുപാട് ദീനീ സംരംഭങ്ങള്‍ക്ക് ശൈഖിന്റെ പേരുവെക്കാന്‍ കാരണം അദ്ദേഹത്തിന്റെ ശിഷ്യന്മാരുടെ നായകത്വമാണ്. കേരളീയ ഇസ്‌ലാമിക നവോത്ഥാനത്തില്‍ മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ ശൈഖി(റ)ന്റെ ശിഷ്യപരമ്പരയും ആ ആത്മീയവഴിയും നിര്‍വഹിച്ച സേവനമാണ് കേരളത്തില്‍ ശൈഖ് കൂടുതലായി അനുസ്മരിക്കപ്പെടാനുള്ള കാരണം.
മറ്റുചില രാജ്യങ്ങളില്‍ അഹ്മദുല്‍കബീര്‍ രിഫാഈ(റ)യുടെ മാര്‍ഗ്ഗത്തിനാണ് പ്രാധാന്യം. ഇവിടെ മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ ശൈഖിന് നല്‍കുന്നത്‌പോലെ അവിടെ രിഫാഈ ശൈഖി(റ)നെ ആദരിക്കുന്നു. വേറെ ചില രാജ്യങ്ങളില്‍ ദസൂഖി(റ)യുടെ ശിഷ്യന്മാരാണ്. അവിടെ ദസൂഖിക്കാണ് പ്രശസ്തി. അങ്ങനെ ഓരോ രാജ്യത്തുമുണ്ടാവും. ആഫ്രിക്കയിലും ഈജിപ്തിലും ദസൂഖികളും ബാഗ്ദാദിന്റെതന്നെ വ്യത്യസ്തഭാഗങ്ങളില്‍ രിഫാഇകളുമാണ് ഉള്ളത്. മൊറോക്കോയിലും രിഫാഇകളാണുള്ളത്.
മുജദ്ദിദു അല്‍ഫസാനി സയ്യിദുസ്സര്‍ഹിന്ദിയുടെയും നഖ്ശബന്ദിയുടെയുമൊക്കെ നാട് ഇന്ത്യയാണെങ്കിലും കൂടുതല്‍ പ്രചരിച്ചത് പുറംരാജ്യങ്ങളിലാണ്. പഞ്ചാബിലാണ് അല്‍ഫസാനി വിശ്രമിക്കുന്നത്. അക്ബറിന്റെ ദീനെ ഇലാഹിക്കെതിരെ നിലകൊണ്ടയാളാണ്. അവരുടെ ശിഷ്യന്മാര്‍ കൂടുതലും പുറംരാജ്യങ്ങളിലാണ്, തുര്‍ക്കിയിലും മറ്റും. കേരളീയര്‍ക്ക് അത്രത്തോളം പരിചയമുള്ള ആളല്ല അല്‍ഫസാനി.
അന്നത്തെ കാലഘട്ടത്തില്‍ വിവിധങ്ങളായ പ്രതികൂല സാഹചര്യം ഇസ്‌ലാമിക പ്രബോധന രംഗത്തുണ്ടായിരുന്നു. ഭരണകൂടത്തിന്റെ അരുതായ്മകള്‍, ആര്‍ഭാടങ്ങളുടെ അതിരുകടക്കല്‍, മതപരമായ വിധിവിലക്കുകളെ നിഷേധിച്ചുകൊണ്ട് ആത്മീയാസ്വാദനത്തില്‍ മാത്രം ഊന്നുന്ന ത്വരീഖത്തുകള്‍… ഇതൊക്കെ സജീവമായിരുന്നു. അവയ്‌ക്കെതിരായ സമരത്തില്‍ ആ വലിയ പണ്ഡിതന്‍ മുന്നില്‍ നിന്നു. ശരീഅത്തില്ലാതെ ഒരു ത്വരീഖത്തും ഇല്ലെന്ന് ശൈഖ് തറപ്പിച്ചു പറഞ്ഞു. ശരീഅത്തില്‍ മുറുകെ പിടിച്ചുകൊണ്ട് കര്‍മശാസ്ത്ര പണ്ഡിതന്മാരെ ഉപജീവിച്ചുകൊണ്ടുള്ള ആത്മീയവഴി അവതരിപ്പിക്കുക എന്ന വലിയ ദൗത്യം അന്നാവശ്യമായിരുന്നു. ദീനിനെ ആര് ജീവിപ്പിക്കും എന്ന് ലോകം ചോദിക്കുന്ന സന്ദര്‍ഭത്തിലാണ് മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ ശൈഖ്(റ) വരുന്നത്. അങ്ങനെയാണ് മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍, ദീനിനെ ജീവിപ്പിക്കുന്നയാള്‍ എന്ന് അര്‍ത്ഥം വരുന്ന പേര് അര്‍ത്ഥവത്താകുന്നത്.
അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആത്മീയമായ അറിവിന്റെ പ്രചാരണ മാര്‍ഗങ്ങള്‍ വിവിധങ്ങളായിരുന്നു. ഒന്ന്, നേരിട്ടുള്ള തദ്‌രീസ്(ദര്‍സ്). നേരത്തെ പറഞ്ഞപോലെ ഗസ്സാലി ഇമാമിനു ശേഷം മദ്‌റസത്തുന്നിളാമിയ്യയില്‍ അദ്ധ്യാപകനായി കടന്നുവരികയാണ്. പൊതുജനങ്ങള്‍ക്കുള്ള നസ്വീഹത്തായിരുന്നു രണ്ടാമത്തെ വഴി. ലക്ഷക്കണക്കിനാളുകള്‍ സംബന്ധിക്കുന്ന വലിയ മജ്‌ലിസുകള്‍ ശൈഖിനുണ്ടായിരുന്നു. ആളുകളുടെ ആത്മീയ സംസ്‌കരണത്തിനുവേണ്ടി നാല്‍പത് കൊല്ലം ഒരു സ്ഥലത്തുതന്നെ ഇരുന്നുകൊണ്ട് വഅള് നടത്തുകയായിരുന്നു. ആ വഅളിന്റെ സമാഹാരങ്ങളാണ് ഫത്ഹുര്‍റബ്ബാനിയും മറ്റും. വഅള് പറയുമ്പോള്‍ തന്നെ ആളുകള്‍ക്ക് തൗബ ചെയ്യാനുള്ള താല്‍പര്യമുണ്ടാകുന്നു. ചില ആളുകള്‍ക്ക് കലിമ ചൊല്ലാനുള്ള മനസ്സ് വരുന്നു. ഇത്ര ശക്തമായിരുന്നു ആ ആത്മീയ വാഗ്വിലാസം. ആ ജനബാഹുല്യത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്ന ഒരു സംഭവം ചരിത്ര ഗ്രന്ഥങ്ങളില്‍ കാണാം. അപ്പുറത്ത് ഭരണാധികാരിയുടെ വലിയൊരു മജ്‌ലിസ് നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുകയാണ്. ഇടക്ക് ഒരു ശബ്ദം കേള്‍ക്കുന്നു. അദ്ദേഹം ചോദിച്ചു: എന്താണത്? ശൈഖ് അബ്ദുല്‍ഖാദിര്‍ ജീലാനി തുമ്മിയതാണ്. ശൈഖ് ജീലാനി തുമ്മിയാല്‍ ഇത്ര വലിയ ശബ്ദം വരുമോ? മഹാനവര്‍കള്‍ തുമ്മുമ്പോള്‍ അല്‍ഹംദുലില്ലാഹ് പറയും. അപ്പോള്‍ സദസ്സിലെ പരസഹസ്രങ്ങളൊരുമിച്ച് ‘യര്‍ഹമുക്കല്ലാഹു യര്‍ഹമുനല്ലാഹു ബിക്’ (അല്ലാഹു നിങ്ങള്‍ക്ക് റഹ്മത്ത് ചെയ്യട്ടേ, നിങ്ങളെക്കൊണ്ട് ഞങ്ങള്‍ക്കും റഹ്മത്ത് ചൊരിയട്ടേ) ഈ ആയിരങ്ങള്‍ ഒരുമിച്ച് ദുആ ചെയ്യുന്നതിന്റെ ശബ്ദമാണത്. ഇത്രയും കൂടുതല്‍ ജനങ്ങള്‍ കൂടുന്ന മജ്‌ലിസാണ് ശൈഖ് ജീലാനി തങ്ങളുടേത് എന്ന് ഭരണാധികാരിക്ക് ബോധ്യപ്പെടുന്നത് അതോടുകൂടിയാണ്.
മൂന്നാമത്തേതാണ് മഹാനവര്‍കളുടെ ആത്മീയ സരണി. ആത്മീയ കാര്യങ്ങളില്‍, തന്റെ മാര്‍ഗം സ്വീകരിച്ച് ജീവിക്കുന്ന പ്രത്യേക ശിഷ്യന്മാര്‍ക്ക് സ്വകാര്യമായി നല്‍കുന്ന ആത്മീയ ശിക്ഷണം ത്വരീഖത്തിലൂടെ ചെയ്തു. ഈ മൂന്ന് മാര്‍ഗങ്ങളാണ് പ്രധാനമായും ശൈഖ് ജീലാനി(റ)ന്റെ ഇസ്‌ലാമിക പ്രബോധന രീതികള്‍.
ജീവകാരുണ്യപ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ ഈ ത്രിതല ആത്മീയ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളുടെ അനുബന്ധമാണ്. ഏത് ഭാഗത്തേക്ക് പോയാലും അവിടെയുള്ള പാവപ്പെട്ടവരെ കണ്ടെത്തുന്നത് മഹാനവര്‍കളുടെ രീതിയായിരുന്നു. യാത്രയ്ക്കിടയില്‍ തങ്ങുന്ന സ്ഥലങ്ങളില്‍ ഏറ്റവും പാവപ്പെട്ടവന്റെ വീട് കണ്ടെത്തി അവിടെ താമസിക്കുക. അതായിരുന്നു ശീലം. ആ കുടുംബത്തിന്റെ ദാരിദ്ര്യം ഇല്ലായ്മ ചെയ്തിട്ടേ അവിടെനിന്ന് പോവുകയുള്ളൂ. ഹജ്ജുയാത്രയില്‍ ഇടത്താവളത്തില്‍ ഒരുവീട്ടില്‍ തങ്ങി. വളരെ പാവപ്പെട്ട വീടാണ്. മഹാനവര്‍കളെ കാണാന്‍ വന്നവര്‍ നല്‍കിയ സമ്മാനങ്ങളെല്ലാം അവര്‍ക്കു കൊടുത്തു. അവര്‍ നല്ല സമ്പന്നരായി മാറി. പില്‍ക്കാലത്ത് ശൈഖ് ജീലാനി തങ്ങളുടെ മകന്‍ അതേവഴി വന്ന സമയത്ത് അവര്‍ പറഞ്ഞു: ഉപ്പ തങ്ങിയ സ്ഥലമാണ്. നിങ്ങളും ഇവിടെ തങ്ങണം. അപ്പോള്‍ അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു: ഉപ്പ ഇറങ്ങിയതിന്റെ ലക്ഷ്യം ദാരിദ്ര്യ നിര്‍മാര്‍ജനമാണ്. ഞാനിറങ്ങേണ്ടത് ഇവിടെയല്ലല്ലോ. മറ്റൊരു സ്ഥലമാണല്ലോ കണ്ടെത്തേണ്ടത്. ബാഗ്ദാദില്‍ പഠിക്കുന്ന കാലത്ത് മുസാഫര്‍ഖാനയുടെ മുമ്പില്‍ ആളുകള്‍ വരി നില്‍ക്കും. അവര്‍ക്ക് ഭക്ഷണം കൊടുക്കാന്‍ പറ്റുമോ എന്ന് ശൈഖ് അവിടെ പോയിനോക്കും. ഒരിക്കല്‍ വിശന്നിട്ട് ശൈഖിനു തന്നെ ആ വരിയില്‍ പോയി നില്‍ക്കേണ്ടിവന്നു. അപ്പോഴാണ് ഉമ്മ കൊടുത്തുവിട്ട സമ്മാനവുമായി ഒരാള്‍ സമീപിക്കുന്നത്. അത് വാങ്ങി അവിടെ നിന്ന ആളുകള്‍ക്കെല്ലാം ഭക്ഷണം വെച്ചുകൊടുത്തു. ജനങ്ങള്‍ക്ക് ഭക്ഷണം കൊടുക്കുന്നത് മഹാനവര്‍കളുടെ പ്രധാനപ്പെട്ട സ്വഭാവമാണ്. അത്രയും നല്ല ഒരു കര്‍മം ഞാന്‍ കണ്ടിട്ടില്ല എന്ന് പലപ്പോഴും പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. ഇന്ന് ശൈഖിന്റെ അനുസ്മരണവേദികളില്‍ വ്യാപകമായ അന്നദാനം നടക്കുന്നതിന്റെ ഒരു കാരണം അതാണ്. മൂന്ന് കാര്യങ്ങള്‍ സ്വര്‍ഗം ലഭിക്കാന്‍ കാരണമാണ്. അതിലൊന്ന് സലാം വ്യാപിപ്പിക്കുക. രണ്ട്, രാത്രിയില്‍ എല്ലാവരും ഉറങ്ങുമ്പോള്‍ നിസ്‌കരിക്കുക. മൂന്ന്, ഭക്ഷണം കൊടുക്കുക. ഭക്ഷണം കൊടുക്കുക എന്നുള്ളത് വളരെ പ്രാധാന്യത്തോടുകൂടി അദ്ദേഹം കണ്ടു. അത് ജീവിതത്തില്‍ പുലര്‍ത്തി.
ഭരണകൂടത്തില്‍നിന്നുള്ള അന്യായങ്ങള്‍ക്കെതിരെ ശബ്ദിക്കുന്നതും ശൈഖിന്റെ സ്വഭാവമായിരുന്നു. ചിലരെ വിമര്‍ശിക്കും. വിളിച്ച് വരുത്തി തിരുത്തും. ഒട്ടുമിക്ക ആളുകളെയും ഉപദേശിക്കും. അതിനാല്‍ രാജസന്നിധിയില്‍ നിന്നുള്ള ഉപഹാരങ്ങള്‍ ചിലപ്പോള്‍ സ്വീകരിക്കുമായിരുന്നില്ല. പൊതുജനങ്ങളുടെ അവകാശങ്ങള്‍ അപഹരിച്ചു കൊണ്ട് കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നു, അതുകൊണ്ടാണ് സ്വീകരിക്കാത്തത് എന്ന് ബോധ്യപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുമായിരുന്നു. ഇങ്ങനെ പല രീതിയിലും അന്നത്തെ അരുതായ്മകള്‍ക്കെതിരെ പ്രതികരിക്കുകയും തിരുത്താന്‍ ശ്രമിക്കുകയും ചെയ്തിട്ടുണ്ട്.
ഇങ്ങനെ അറിവിന്റെയും ദഅ്‌വത്തിന്റെയും സേവനത്തിന്റെയും വലിയ സന്ദേശങ്ങളുള്‍ക്കൊള്ളുന്നതാണ് ശൈഖ് ജീലാനി(റ)വിന്റെ ജീവിതം. എന്നാല്‍ സാധാരണക്കാരായ ആളുകള്‍ മഹാന്മാരെ സമീപിക്കുന്നത് അവരുടെ സങ്കടങ്ങളും പ്രയാസങ്ങളും മാറിക്കിട്ടുക എന്ന ഉദ്ദേശ്യത്തോടെയാണല്ലോ. അതുകൊണ്ടാണ് കറാമത്തുകള്‍ക്ക് മുന്‍തൂക്കം വരുന്നത്. ദീര്‍ഘകാലത്തെ നിസ്‌കാരം, ദിക്‌റ്, ദുആ, തികഞ്ഞ അറിവ് ഇതിന്റെയൊക്കെ ഫലമാണ് യഥാര്‍ത്ഥത്തില്‍ കറാമത്. ജനങ്ങള്‍ തങ്ങള്‍ ഇടപെടുന്ന മേഖല ഉയര്‍ത്തിക്കാണിക്കുന്നതുകൊണ്ടാണ് ഔലിയാക്കളുടെ ശരിയായ വ്യക്തിത്വം വായിക്കപ്പെടാതെ പോവുന്നത്. ഒരുസ്താദ്, നല്ല പണ്ഡിതനാണ്. നിങ്ങളുടെ മകള്‍ക്ക് സുഖമില്ലാതാകുന്നു. ദുആ ചെയ്യണമെന്ന് ചെന്നുപറയുന്നു. ഉസ്താദ് വെള്ളം മന്ത്രിച്ചുതരും. കുട്ടിയത് കുടിച്ചു. ശിഫയായി. അങ്ങനെ ഏതാനും പേര്‍ക്ക് വരുമ്പോള്‍ ആ ഉസ്താദിന്റെ മേല്‍വിലാസം മാറി. അമ്പതുകൊല്ലമായി ദര്‍സ് നടത്തുന്ന ആലിമാണ്. നൂറുകണക്കിന് പണ്ഡിതന്മാരെ വാര്‍ത്തെടുത്ത പണ്ഡിതനാണ്. പക്ഷേ അയാള്‍ അറിയപ്പെടുന്നത് വെള്ളം മന്ത്രിച്ചാല്‍ രോഗം മാറുന്നയാള്‍ എന്ന മേല്‍വിലാസത്തിലാണ്. ശരിക്കദ്ദേഹത്തിന്റെ അകക്കാമ്പ് കിടക്കുന്നത് ആ പാണ്ഡിത്യത്തിലും ഇബാദത്തിലുമാണ്. ആ തലമാണ് പ്രാധാന്യത്തോടെ അവതരിപ്പിക്കേണ്ടത്.
ഓരോ ഗ്രന്ഥത്തിനും ഓരോ സന്ദര്‍ഭമുണ്ട്. ഖാളീ മുഹമ്മദ് ഇവിടുത്തെ സാധാരണക്കാര്‍ക്ക് അവരുടെ ആത്മീയ ഗുരുവിനെ ആസ്വദിക്കാന്‍ വേണ്ടി രചിച്ചതാണ് മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍മാല. അത് പണ്ഡിതലോകത്തിന് വേണ്ടി എഴുതിയതല്ല. അനുരാഗികളും അനുധാവനം ചെയ്യുന്ന ആളുകളും ഒരുമിച്ച് കൂടുന്നിടത്ത് പാടാനുള്ളതാണ് മാലമൗലിദുകള്‍. ആ തലത്തിലുള്ള ഗ്രന്ഥങ്ങളില്‍ വരേണ്ടത് പുകഴ്ചകളാണ്. അതില്‍ കേന്ദ്രീകരിച്ചു രചിച്ചതാണത്. മാലയുടെ തുടക്കത്തില്‍ തന്നെ ഖാളീമുഹമ്മദ് തന്റെ ഭാഗം വിദീകരിക്കുന്നതു കാണാം. ഈ ഗ്രന്ഥത്തില്‍ പറയുന്ന മുഴുവന്‍ വിഷയങ്ങളും ആധികാരിക ഗ്രന്ഥങ്ങളില്‍നിന്ന് ഉദ്ധരിക്കുന്നവയാണ് എന്ന് അദ്ദേഹം നേര്‍ക്കുനേരെ പറയുന്നുണ്ട്. മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ ശൈഖി(റ)ന്റെ ബൈത്ത്, ബഹ്ജത്തുല്‍അസ്‌റാര്‍ എന്ന ഇമാം ശത്വ്‌നൂഫിയുടെ മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ ശൈഖി(റ)ന്റെ ചരിത്രം പറയുന്ന ഗ്രന്ഥം, ശൈഖ് ശിഷ്യന്മാര്‍ക്ക് നല്‍കിയ ഉപദേശങ്ങള്‍ സമാഹരിച്ച തക്മില എന്നീ മൂന്ന് റഫറന്‍സുകളെ അടിസ്ഥാനപ്പെടുത്തിയാണ് ഖാളീ മുഹമ്മദ് മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ മാല എഴുതുന്നത്.
ബൈത്ത് മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ ശൈഖിന്റെ തന്നെ രചനയാണ്. തക്മിലയും മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ ശൈഖിന്റെ ഉപദേശങ്ങള്‍ തന്നെ. ഇമാം ശത്വ്‌നൂഫിയാകട്ടെ ഹദീസ് സ്വീകരിക്കപ്പെടാന്‍ യോഗ്യതയുള്ള പണ്ഡിതനാണ് എന്ന് ഇബ്‌നുഹജറില്‍ അസ്ഖലാനി(റ)യുടെ അദ്ദുറുല്‍കാമിന എന്ന ഗ്രന്ഥത്തില്‍ പരിചയപ്പെടുത്തുന്ന വ്യക്തിയാണ്. അങ്ങനെ ആധികാരികമായി സ്വീകരിക്കപ്പെടാവുന്ന അവലംബങ്ങള്‍ വെച്ചുതന്നെ എഴുതപ്പെട്ട കൃതിയത്രെ മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍മാല. എങ്കിലും നാം മുഹ്‌യിദ്ദീന്‍ മാലക്കപ്പുറത്തേക്ക് ചെന്ന് പണ്ഡിതോചിതമായി തന്നെ ശൈഖിനെ അവതരിപ്പിക്കേണ്ടതുണ്ട്. ജീലാനി തങ്ങളുടെ വ്യക്തിത്വം പണ്ഡിത ചര്‍ച്ചകളില്‍ മാത്രം ഒതുങ്ങാതെ പുറത്തേക്ക് വരേണ്ടതുണ്ട്. ആ വ്യക്തിത്വത്തെ പഠനവിധേയമാക്കലായിരിക്കും നമുക്കു ചെയ്യാവുന്ന സമകാലീന ജീലാനീ സ്മരണകളില്‍ പ്രധാനം.
ശൈഖിന്റെ അവസാന വാക്കുകള്‍ ഇന്ന് ഇവിടെ നിലനില്‍ക്കുന്ന വിമര്‍ശനങ്ങള്‍ക്കെല്ലാം യുക്തമായ മറുപടിയാണ്. നാല്‍പ്പത്തിയേഴ് സന്താനങ്ങളാണ് ശൈഖ് ജീലാനിക്ക്. അവസാന സമയത്ത് മൂത്ത മകന്‍ അബ്ദുല്‍ജബ്ബാര്‍ അടുത്തുചെന്നിട്ട് ശൈഖിന്റെ ആരോഗ്യസ്ഥിതി അന്വേഷിക്കുന്ന രംഗമുണ്ട്: എല്ലാ അവയവങ്ങള്‍ക്കും വേദനയുണ്ട്, എന്റെ ഹൃദയത്തിനൊഴികെ. ഹൃദയം അല്ലാഹുവിലാണ്. അതുകൊണ്ട് അതിന് യാതൊരു വേദനയുമില്ല. ഇത് ഖുര്‍ആന്‍ പറഞ്ഞ ഒരു വാക്കിന്റെ തുടര്‍ച്ച കൂടിയാണ്. അവസാനസമയത്ത് മുഅ്മിനീങ്ങളായ ആളുകളെ അല്ലാഹു സമാധാനിപ്പിക്കും. മനസ്സിന് യാതൊരു വേവലാതിയുമുണ്ടാവുകയില്ല. സാധാരണ മനുഷ്യന് വിഹ്വലതയാണ് ഉണ്ടാവുക, ശരീരത്തിന് വേദനയില്ലെങ്കിലും. ഇപ്പോള്‍ എന്റെ ഖല്‍ബിന് യാതൊരു പ്രശ്‌നവുമില്ല. മോനോട് എനിക്ക് പറയാനുള്ളത് തൗഹീദ് മുറുകെ പിടിക്കണം. തൗഹീദ് മുറുകെ പിടിക്കണം. തൗഹീദ് മുറുകെപിടിക്കണം എന്നാണ്. എല്ലാ നന്മയുടെയും ആത്മസത്ത തൗഹീദാണ്. ഇത് പറഞ്ഞുകൊണ്ടാണ് മഹാനവര്‍കള്‍ ലോകത്തോട് വിടപറയുന്നത്. ഇങ്ങനെ ശൈഖിനെ പണ്ഡിതോചിതമായി വായിക്കുകയും പഠിക്കുകയും ചെയ്യാം. അങ്ങനെ അവതരിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യണം.
-
ഡോ:പി എ മുഹമ്മദ് ഫാറൂഖ് നഈമി
Comments
Post a Comment